[ Pobierz całość w formacie PDF ]
tylko wpisanie koła w pole łuku, między dwoma, smukłymi, blizniaczymi oknami- ściana pozostałą
nienaruszona. W Reims zrezygnowano z utrzymania jednolitej struktury muru, a w Amiens mamy już
czterokrotny podział okna (pionowy), dlatego motyw koła zostaje zwielokrotniony, widać więc pewne
unerwienie , które także jest dostrzegalne w partii sklepienia.
Zarówno wygląd zewnętrzny jak i wewnętrzny katedr gotyckich z końca XII i początku XIII wieku
harmonizuje ze sobą (przynajmniej w projektach, bo tylko jedna została ukończona zgodnie z nim- w
Tournai w Belgii i katedra w Laon- choć tam miało być siedem wież, a jest pięć- więc brak dwóch w
fasadzie).
Wieża o strzelistym zakończeniu jest tworem ducha gotyckiego. Iglica katedry w Chartres jest
pierwszÄ… we Francji, a oksfordzka w Anglii. Przypory i Å‚uki przyporowe- to nie tylko elementy
konstrukcyjne, ale część podporządkowane zewnętrznej logice, wyrażające to samo napięcie, co we
wnętrzu.
GOTYK WE FRANCJI WG W. KOCHA
Wczesny gotyk:
àð1137- XIII wiek, przebudowa koÅ›cioÅ‚a opackiego St. Denis, opat Suger, po raz pierwszy
wykorzystanie konstrukcyjnych możliwości ostrołuku, systemów filarów i łuków
przyporowych.
àðsklepienie krzyżowo- żebrowe (pochodzenia normandzkiego)
àðobejÅ›cie prezbiterium z wieÅ„cem kaplic nie jest sumÄ… izolowanych wnÄ™trz, tylko jednolitÄ…
przestrzenią podzieloną jedynie systemem przęseł.
àðkolejne budowle aż do paryskiej Notre- Dame sÄ… bazylikami emporowymi, czÄ™sto z
tryforium, a więc o wnętrzach czterokondygnacyjnych (Laon, Noyon, Soissons).
àðokna lancetowe bez maswerków.
àðfasady dwuwieżowe z oknem rozetowym na osi, rozeta i fasada paryskiej ND staÅ‚a siÄ™
wzorem dla wielu katedr, wieże z Laon naśladowano w Bambergu, Lozannie, Naumburgu,
Limburgu.
àðbogata ornamentacja gÅ‚owic.
àðkoncentracja rzezby w portalach.
àðznakomite witraże.
àðbazylika bez empor: Sens, katedra, 1143-1163, z trójkondygnacyjnym wnÄ™trzem (arkady,
tryforia, okna) stanowi wzór dla wielkich katedr XIII wieku.
Sens
Soissons
Dojrzały gotyk:
àðChartres, 2 poÅ‚. XII w.- 1260, koÅ„cowa faza wczesnego gotyku, trójkondygnacyjna Å›ciana
wnętrza (arkady- tryforia- górne okna) staje się w klasycznym gotyku powszechna;
podwyższone zostają arkady oraz okna.
àðczterodzielne sklepienia krzyżowo-żebrowe nad prostokÄ…tnymi przÄ™sÅ‚ami sÄ… już
powszechne.
àðromaÅ„skie, półkoliste plany prezbiterium, obejÅ›cia i kaplic zmieniajÄ… siÄ™ w wielkoboczne.
àðokrÄ…gÅ‚e filary z czterema cienkimi sÅ‚użkami zmieniajÄ… siÄ™ w filary wiÄ…zkowe.
àðpierwsze maswerki w Reims, 1211- 1311.
àðrosnÄ…ca wysokość budowli (Chartres 36m, Beauvais 48m) wymaga podwójnych i
potrójnych łuków przyporowych.
àðÅ›ciany zbyteczne po przejÄ™ciu obciążenia przez system przypór, zastÄ…pione przez witraże,
po przekształceniu pulpitowych dachów naw bocznych w ciąg poprzecznych daszków
wielopołaciowych możliwe stało się również przeszklenie tryforiów (Kolonia)
àðmaswerki, rozety i wimpergi osiÄ…gajÄ… najwiÄ™ksze wyrafinowanie dekoracji.
àðcoraz bogatsza rzezba figuralna w portalach i na fasadach, rzadziej we wnÄ™trzach.
àðpowszechnie stosowane katedralne systemy konstrukcyjne wypierajÄ… regionalne szkoÅ‚y
wczesnego gotyku.
Pózny gotyk:
àðstuletnia wojna z AngliÄ… (1337-1453) zahamowaÅ‚a rozwój sztuk i rzemiosÅ‚. Jedynie w
południowej Francji wznoszono nieliczne kościoły halowe. Schemat katedralnej bazyliki z
okresu dojrzałego gotyku zarówno w planie, jak i układzie konstrukcyjnym pozostaje
niezmieniony. Nowości ograniczają się jedynie do dekoracji.
àðnawa Å›rodkowa tylko niewiele podwyższona w stosunku do naw bocznych.
àðczasem uproszczony plan chóru, arkady miÄ™dzynawowe podwyższone, (choć rzadko) do
samego sklepienia (Dôle, katedra), mniejsze okna w górnej kondygnacji.
àðtryforia, przeważnie znikajÄ….
àðfilary wiÄ…zkowe zredukowane do filarów zwartych, miÄ™kko profilowanych.
àðobiegajÄ…cy filar gzyms impostowy znika lub zostaje zredukowany do kilku kapitalików na
służkach.
àðmaswerki w rybie pÄ™cherze (styl flamboyant), po raz pierwszy w kaplicy Å›w. Jana katedry
w Amiens, często bez nosków.
àðsklepienia gwiezdziste z żebrami o gruszkowym profilu i ostrych krawÄ™dziach.
àðÅ‚uki w oÅ›li grzbiet oraz czÄ™sto arkady już renesansowe o gotyckim profilowaniu.
àðprzechodzenia profilowaÅ„ odrzwi i okien ponad obramienia otworów.
àðruchliwy detal rzezbiarski portali, wimperg i wsporników, a także Å›cian wnÄ™trza.
àðwybitne realizacje kaplic dworskich (Vincennes, Riom, Bourges, Melun, Dijon) o ukÅ‚adzie
salowym.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]