[ Pobierz całość w formacie PDF ]
że Bóg -jak mówił Einstein -jest wyrafinowany, ale nigdy nie blefuje. Dlatego
sądzi, że wcześniej czy pózniej uda się ugryzć to wielkie jabłko" natury.
Dążenie do zrozumienia świata realnego i wirtualnego to potężne
motywatory pracy twórczej. Matematycy gryzmolili znaki na marmurowych
stolikach Kawiarni Szkockiej po to, aby oswoić tajemnicę, aby zaspokoić
ciekawość, aby doznać zdziwienie i szoku odkrycia.
Uczeni - przynajmniej ci, którzy, jak matematycy lwowscy, zajmują się hard
science - dysponujÄ… rygorystycznymi metodami. Za ich pomocÄ… najpierw
przekształcają tajemnice, które ukryte są w nieskończenie wymiarowych
przestrzeniach Banacha, w problemy badawcze. Księga Szkocka zawierała
około 200 takich problemów. Formułowanie ich graniczy ze sztuką.
Następnie uczeni próbują je rozwiązywać. Po znalezieniu dobrej idei, po
wykryciu prawdy znika tajemnica. Dla ludzi żyjących w średniowieczu
trzęsienia ziemi czy przyczyny epidemii były zagadkowe. Dziś każdy uczeń
szkoły średniej umie wyjaśnić i zinterpretować te grozne zjawiska.
Z reguły jednak proces rozwiązywania problemów rodzi nowe tajemnice.
Uczeni spostrzegajÄ… nowe obszary entropii, nowe tajniki przyrody oraz
społeczeństwa. Znów formułuję problemy, znów starają się je atakować, l
nie ma końca tej intelektualnej spirali.
Zatem i poeta, i uczony stykają się z tajemnicą. Jednak ich akty twórcze
znacznie różnią się między sobą. Poeta stara się opisać tajemnicę
artystycznie, stara się nasycić ją emocjami i własnym Ja. Tymczasem
uczony postępuje bardziej rygorystycznie. Jego celem jest odsłonięcie
zjawisk zagadkowych i nieznanych, odkrycie prawdy. Dla jednego i drugiego
obcowanie z tajemnicÄ… staje siÄ™ wielkÄ… poznawczÄ… przygodÄ….
CZYNY ROMANTYKA I PRAGMATYKA
Ludzie kultury, pisarze czy uczeni, nie tylko tworzą dzieła literackie lub
dokonują przełomowych odkryć naukowych, ale również - w pewnych
etapach swojego życia - angażują się świadomie lub są wplątywani
bezwiednie w wielkie wydarzenia polityczne; stajÄ… siÄ™ ludzmi czynu. Nie
zawsze znajdują się po właściwej stronie. Tak potoczyły się losy życia i
Mickiewicza, i Banacha. Obaj działali w trudnych i stresowych czasach.
Egzystencja twórcy Dziadów przypada na epokę porozbiorową, w której
polska została wymazana z mapy Europy i podzielona między trzech
zaborców: Rosję, Prusy i Austrię; w tamtych czasach wybuchło Powstanie
Listopadowe i Wiosna Ludów. %7łycie Banacha przypada na okres równie
trudny, a może nawet trudniejszy. Początkowo był obywatelem austriackim,
Stefan Banach-geniusz ze Lwowa Strona 57
pózniej - polskim, w końcu - bezwolnie - obywatelem sowieckim. Dwa
totalitaryzmy, które przetoczyły się przez Lwów - jak apokalipsa -zostawiły
niezatarty ślad w jego egzystencji-
Mickiewicz i Banach mieli różną mentalność, różne postawy i różną
osobowość. W krańcowo trudnych czasach angażowali się w inne czyny.
Mickiewicz był totalnym romantykiem. W swoim młodzieńczym utworze
Romantyczność pisał:
Czucie i wiara silniej mówią do mnie Niż mędrca szkiełko i oko"
W pózniejszym okresie - pod przemożnym wpływem A. Towiańskiego -
jeszcze bardziej zradykalizował swoje poglądy. Z jego języka znikają prawie
zupełnie s/owa poznawcze, takie jak rozumiem", przypuszczam", jestem
przekonany", mniemam". Całą jego psychikę zajmują uczucia i wiara,
konstrukcje mistyczne i mesjanistyczne, misje posłannicze i utopijne.
Pod wpływem wielkich wydarzeń historycznych, takich jak Wiosna Ludów,
Mickiewicz stał się człowiekiem czynu. Tuż przed śmiercią sformułował
niezmiernie pożyteczną zasadę działania: Trzeba w życiu cokolwiek ścigać:
laur, gazelę czy nawet zająca, ale trzeba koniecznie mieć za czym pędzić".
Ta transgresyjna zasada -jak latarnia morska - kierowała ostatnimi krokami
poety - sprawcy. Organizuje więc Legion włoski, rozwija publicystykę
polityczną na lamach Trybuny Ludów", zakłada oazę polskości nad
Bosforem.
Jego romantyczna mentalność, jego fanatyczna wiara w siłę motywacyjną
emocji, jego utopijne, mistyczne i mesjanistyczne idee utrudniajÄ… mu
osiąganie praktycznych efektów. Jeszcze większą przeszkodą staje się brak
umiejętności negocjacyjnych, socjotechnicznych i realizacyjnych oraz
niedostatek środków materialnych i finansowych. Także trudny charakter, a
szczególnie niekontrolowane wybuchy gniewu i złości, stany depresyjne i
euforyczne utrudniajÄ… dowodzenie i normalne stosunki z ludzmi6.
Mimo to Legion osiÄ…ga pewne sukcesy. W kwietniu 1848 roku wyrusza w
składzie 11 członków do Mediolanu u boku armii Karola Alberta. Mickiewicz
- pięćdziesięcioletni mężczyzna, przypominający stuletniego starca -
przemawia do tłumów. Wywołuje ich entuzjazm dla walki o wolność. Zyskuje
życzliwość i sympatię. Staje się małym trybunem ludowym i prorokiem.
Stopniowo liczba członków Legionu wzrasta do około 200 osób. Oddział ten
stacza kilka błahych potyczek m.in. w Lombardii. Potyczki te nie odegrały
znaczącej roli w wojnie włosko-austriackiej. Bardziej przypominały
[ Pobierz całość w formacie PDF ]