[ Pobierz całość w formacie PDF ]
celu powstrzymania armii Chowańskiego od przecięcia szlaków komunikacyjnych i
zaopatrzeniowych. Opuścił zaś obóz w tajemnicy, aby Dołgoruk był przekonany, że
wszystkie siły polsko-litewskie znajdują się nad Basią.
Potwierdzona wiadomość o pochodzie Chowańskiego skłoniła również i Sapiehę
do ruszenia się pod Szkłów. Miało to miejsce 25 pazdziernika. Przeprawa przez Dniepr
trwała trzy dni. 28 pazdziernika hetman wyprawił na podjazd w kierunku Czereji Samuela
Kmicica z trzema tysiącami ludzi. W kilka godzin pózniej ruszył Czarniecki w ślad za
Litwinami wraz z cała swą dywizją. Pod Druckiem zaskoczył Chowański podjazd
litewski, i gdyby nie szybka interwencja chorÄ…gwi koronnych, Litwini zostaliby
doszczętnie rozbici. Kawaleria koronna ścigała Chowańskiego 10 kilometrów, aż pod
Tołłoczyn. Chowański wycofywał się następnie w kierunku Czereji, symulując
następnego dnia chęć stoczenia bitwy. Czarniecki uchylał się od walki i wzywał Sapiehę
do szybszego marszu. Hetman opuścił Szkłów 29 pazdziernika. Chowański tegoż dnia
dotarł do swojego obozu pod Czereją, a następnie szybko ruszył w kierunku Połocka. 30
pazdziernika Czarniecki zajął opuszczony w pośpiechu obóz rosyjski. Nie wpuścił do
niego przybyłych 1 listopada Litwinów stwierdzając, że jest to łup wojska koronnego. W
tym czasie Dołgoruki opuścił obóz nad Basią i przesunął się w stronę Mohylewa, a
następnie po porażce Chowańskiego zawrócił na wschód.
Wojska Rzeczpospolitej rozłożyły się na leżach. Zgodnie ze słowami Paska i
Poczobuta-Odlanickiego, chorągwie koronne zajęły obóz Chowańskiego, a Litwini
rozłożyli się w okolicach Wiażyszcza, niedaleko rzeki Dzwiny.
W zasadzie na tym zakończyła się kampania w roku 1660, ponieważ na początku
listopada przyszły deszcze, potem spadł śnieg i obniżyła się znacznie temperatura.
Utrudniało to prowadzenie dalszych działań wojennych. Doszło jedynie do niewielkich
starć pod Szkłowem pomiędzy dywizją Paca a Piotrem Dołgorukiem.
Kampania ta zakończyła się na Litwie połowicznym sukcesem Polaków. Odzyskali
inicjatywę, lecz nie udało się im rozbić zupełnie armii rosyjskich. Rosjanie, mając do
dyspozycji liczne twierdze, umiejętnie zmienili taktykę walki na wojnę obrono-zaczepną.
Siły polskie nie mogły maksymalnie wyzyskać sukcesów, gdyż ich wojska były zbyt
małe, aby przeprowadzić atak na ziemie carskie usiane licznymi zamkami i dobrze
obwarowanymi miastami. Poza tym nie dysponowali ciężkimi działami oblężniczymi
oraz wystarczajÄ…cÄ… liczbÄ… piechoty.
Na przełomie listopada i grudnia Sapieha, wraz z senatorami litewskimi, wystąpił z
propozycją zawieszenia broni. Dołgoruki zgodził się chętnie, licząc, że wiosną zmieni się
sytuacja militarna na Litwie i dzięki temu odzyska inicjatywę.
Nierozstrzygnięta bitwa nad rzeczką Basią stoczona dnia 8 pazdziernika 1660 roku
obnażyła słabe punkty w armii rosyjskiej oraz polskiej. Ale przede wszystkim obwołano
ją triumfem polskiego oręża nad Dołgorukiem i Czerkaskim, którzy w 1654 roku zajęli
niemal całą Litwę. Wojna polsko-rosyjska trwała z przerwami od 1654 roku do 1667
roku, kiedy to w Andruszowie podpisano pokój. Bitwa nad Basią była tylko małym
epizodem długoletnich zmagań. Jednakże dla wojsk litewskich miała niesamowite
znaczenie moralne. Pozwoliła uwierzyć Litwinom we własne siły oraz możliwości jak i
zdolności bojowe, gdyż w latach 1654 1660 ponosili liczne klęski upadając coraz niżej
na duchu. Dzięki bitwie pod Basią uwierzyli w siebie przez co podniosły się morale co
pozwoliło w roku następnym przeprowadzić energiczną kampanię na Litwie i zwyciężyć
Rosjan pod Kuszlikami 4 IX 1661 roku.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]